دنیای امروز دنیای ایده‌ها است. بسیاری از کسب‌وکارهای موفقِ امروز حاصل ایده‌پردازیِ جوانی بلندپرواز بوده‌اند؛ مثلاً گوگل از یک گاراژ شروع کرد؛ اما حمایت شتابدهنده‌ باعث شد این شرکت با سرعت بیش‌تری به‌سمت جایگاه امروزی خود حرکت کند. شتابدهنده‌‌ها با جذب سرمایه برای ایده‌پردازان جوان، فرصت‌های فوق‌العاده‌ای را برای هر دو طرف (کارآفرین و سرمایه‌گذار) فراهم می‌کنند. در این مطلب قصد داریم روال کاری شتابدهنده‌ و شیوۀ کمک آن به کسب‌وکارهای نوپا را بررسی کنیم. از مسائلی که در فرآیند آموزش کارآفرینی اهمیت دارد.

شتابدهنده‌ چیست؟

شتابدهنده‌ سازمانی است که با فراهم‌کردن خدمات حمایتی و کمک‌های مالی به استارتاپ‌ها کمک می‌کند؛ خدماتی مثل آموزش منتورشیپ (Mentoring) و ارائۀ فضای کاری و ارائۀ منابع لازم برای زنجیرۀ تأمین. این سازمان‌ها هم‌چنین فرصت‌های سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های مستعد را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کنند. شتابدهنده‌ معمولاً استارتاپ‌های شایسته (ایدۀ قوی و کارکنان مستعد) را وارد برنامۀ خود می‌کنند و طی زمانی کم‌تر از 6 ماه آن‌ها را تحت حمایت می‌گیرند. این با توجه به نیازهای کسب‌وکار ممکن است در زمینه‌های مختلفی به آن‌ها ارائه شود؛ مثلاً ممکن است صاحب ایده برای مدیریت سازمان تحت آموزش قرار گیرد. گاهی هم تنها مشکلِ استارتاپْ نداشتنِ منابعِ مالیِ کافی است. این مشکل با حمایت مالی شتابدهنده‌ رفع خواهد شد.

علت محبوبیت شتابدهنده‌‌ها در سال‌های اخیر این است که بازی دوسَربُردی برای سرمایه‌گذارها و استارتاپ‌ها به حساب می‌آیند. از یک طرف، کسب‌وکارهای نوپا لازم نیست برای به‌دست‌آوردن منابع مالی، انسانی یا… سردرگم باشند و از طرف دیگر، سرمایه‌گذاران می‌توانند به فرصت‌های موجود در شتابدهنده‌‌ها خیلی ساده‌تر اعتماد کنند؛ چراکه در شتابدهنده، کارشناسان خبره صلاحیت استارتاپ‌ها را تأیید می‌کنند و در کنار جذب سرمایه برای آن، خدمات حمایتی دیگری مثل آموزش را هم در اختیارشان قرار می‌دهند.

تاریخچۀ تشکیل شتابدهنده‌

ایدۀ شتابدهنده‌ را اولین بار پائول گراهام، کارآفرین آمریکایی، در سال 200۵ مطرح و اجرا کرد. او تصمیم گرفت در زمینۀ فناوری، سرمایۀ نه‌چندان بزرگی را روی چند کارآفرین سرمایه‌گذاری کند. سرمایۀ او مقدار بسیار کمی داشت؛ اما هدف اصلی‌اش پیاده‌کردنِ این ایده برای اولین بار و نشان‌دادنِ راه به دیگران بود. گراهام با الهام از فرشتگان کسب‌وکار، تصمیم گرفت ایدۀ خلاقانۀ خود را برای سرمایه‌گذاری جمعی در چند کسب‌وکار به‌صورت هم‌زمان به دیگران نشان دهد. «فرشتگان کسب‌وکار» به صاحبان سرمایه‌ای گفته می‌شود که با شرکت مذاکره می‌کنند و اگر متقاعد شوند، در آن شرکت سرمایه‌گذاری می‌کنند.

پس از شروع نمادین، این حرکت از آمریکا به اروپا رسید و سپس در سراسر جهان گسترش یافت، تا جایی که حتی مطالعه روی شتابدهنده‌‌ها وارد مباحث آکادمیک مدیریت و کارآفرینی و کسب‌وکار شد. در حال حاضر، بسیاری از مقاله‌ها و پایان‌نامه‌ها به بررسی این پدیدۀ نوظهور و اثرگذار پرداخته‌اند. البته به‌سبب عمر کمِ شتابدهنده‌‌ها (حداکثر 1۵ سال)، اطلاعات جامع و مستندی دربارۀ نتایج کار آن‌ها (این‌که اثرگذاری و اثربخشی کافی را دارند یا خیر) وجود ندارد.

انواع شتابدهنده‌

شتابدهنده‌ سه نوع اصلی دارد که هر کدام از مدلِ کسب‌وکاریِ خاصی بهره می‌گیرند و هر کدام به‌نوبۀ خود از نوآوری حمایت می‌کنند. این سه نوع عبارت‌اند از:

• برنامۀ نوآوری باز (Open Innovation Programs): در این نوع برنامه، شتابدهنده‌ همۀ استارتاپ‌های زیرمجموعۀ خود را در محیط کاری کنار هم قرار می‌دهد و علاوه بر ارائۀ منابع مالی لازم، آموزش و امکانات جانبی مثل تغذیه را هم برای آن‌ها فراهم می‌کند. امروزه سامسونگ یکی از ارائه‌دهندگان برنامۀ نوآوری باز است. این برنامه برای کسب‌وکارها مزیت‌های بسیاری دارد؛ مثلاً حضور در مکانی که پر از ایده‌پردازها و استارتاپ‌های شاخص است، فرصتی فوق‌العاده برای تعامل و انتقال تجربه خواهد بود. سازمان‌هایی که چنین برنامه‌ای ارائه می‌دهند، باید دقت ویژه‌ای در ارزیابی و انتخاب استارتاپ‌ها داشته باشند و پتانسیل آن‌ها را به‌خوبی تشخیص دهند.
• برنامۀ سازمان بیرونی (External Corporate Accelerator Programs): همان‌طور که از نام آن پیدا است، برنامۀ شتاب‌دهندۀ بیرونی به جذب شتاب‌دهندۀ‌ شخص ثالث اشاره دارد. اصلی‌ترین هدف در این برنامه، تأمین سرمایۀ لازم است و تنها استارتاپ‌هایی از آن استفاده می‌کنند که تمام منابع لازم به‌جز منابع مالی را به‌مقدار کافی در اختیار دارند. البته در این برنامه هم ارائۀ خدمات آموزشی و گاهی فراهم‌کردن فضای کار ممکن است، اما به‌صورت شخص ثالث. یعنی استارتاپ اگر نیاز باشد، فضای کاری را برای شتابدهنده فراهم می‌کند؛ درحالی‌که در برنامۀ نوآوری باز، تمام کسب‌وکارهای زیر نظر شتابدهنده باید مرکز فعالیت خود را در ساختمان شتابدهنده‌ قرار دهند.
• ایستگاه نوآوری (Innovation Outposts): در ایستگاه نوآوری، تیم به‌طور اختصاصی روی تحقیقات بازار و یافتن ترندهای جدید کار می‌کند. نتایج کار این تیم در قالب گزارشی دربارۀ بهترین فرصت‌های سرمایه‌گذاری موجود، به مدیران سطح بالا انتقال پیدا می‌کند.

محور اصلی فعالیت و روش کار شتابدهنده‌

محور اصلی فعالیت شتابدهنده‌‌ها بر پیداکردن بهترین فرصت‌های موجود برای سرمایه‌گذاری استوار است.

شتابدهنده‌‌ها ابتدا متقاضیان را از فیلترهای مختلفی می‌گذرانند و موارد دارای صلاحیت لازم را جدا می‌کنند. سپس به بررسی نیازهای هر کدام از آن‌ها می‌پردازند؛ مثلاً ممکن است استارتاپ همه‌چیز داشته باشد، به‌جز توان مالی برای اجارۀ دفتر یا ممکن است استارتاپ دیگری ایدۀ بسیار خوب و هم‌بنیاد‌گذاران مستعد داشته باشد، اما هم‌بنیادگذارانش کم‌تجربه باشند. هر استارتاپْ درست مطابق با نیازش، خدمات حمایتی دریافت خواهد کرد.

وظایف و خدمات اصلی شتابدهنده‌ چیست؟

به‌طور کلی شتابدهنده‌ وظیفه دارد کسب‌وکارهای نوپای منتخب خود را در زمانی بین ۳ تا 12 ماه (بسته به نوع کسب‌وکار و قوانین داخلی شتابدهنده‌) با انواع سرویس‌ها حمایت کند. این حمایت در بیش‌ترِ موارد به‌صورت تأمین منابع مالی است و گاهی به‌شکل‌های دیگری مثل فضای کار اشتراکی یا اختصاصی، دوره‌های آموزشی، مشاورۀ کسب‌وکار، خدمات رفاهی در محل کار و… به استارتاپ‌ها ارائه می‌شود. درواقع زمانی که استارتاپ از نظر شتابدهنده‌ تأییدِ‌صلاحیت می‌شود، قراردادی حقوقی بین دوطرف شکل می‌گیرد که در آن شتابدهنده‌ متعهد می‌شود درقبال ارائۀ امکانات لازم، نتایجی را که کارشناسان تعیین‌ کرده‌اند از استارتاپ انتظار داشته باشد.

نحوه عضویت استارتاپ در شتابدهنده‌‌ها چگونه است؟

معمولاً عضویت استارتاپ‌ها در شتابدهنده‌ با ثبت‌نام استارتاپ در فراخوان شتابدهنده‌ آغاز می‌شود. شتابدهنده‌‌ها پس از جمع‌آوری اطلاعات متقاضیان، شروع به بررسی و غربال آن‌ها می‌کنند تا درنهایت مستعدترین موارد مشخص شوند. گاهی هم کارشناسان شتابدهنده استارتاپ را کشف کرده و به مدیران خود معرفی می‌کنند. درنهایت دوطرف وارد روال قانونی شده و قراردادی را برای ۳ تا 12 ماه آینده امضا می‌کنند. قراردادی که در آن شتابدهنده‌ موظف به فراهم‌کردن مجموعه‌ای از امکانات شده و استارتاپ هم متعهد می‌شود درقبال دریافت این امکانات، حداقل‌های موردانتظار را در پایان دوره برآورده کند. این حداقل‌ها را کارشناسان خبرۀ کسب‌وکار و مدیریت تعیین می‌کنند.

مزایای حضور در شتابدهنده‌

کسب‌وکارهای بسیاری با بهره‌گیری از کمک‌برنامه‌های شتابدهنده، در سال‌های اخیر توانسته‌‌اند از استارتاپی ساده به کسب‌وکاری بزرگ تبدیل شوند. مزایای حضور در برنامۀ شتابدهنده‌ برای استارتاپ‌ها عبارت‌اند از:

• حمایت همه‌جانبه: شروع از صفر در رقابت سنگین اکوسیستمِ امروزیِ استارتاپ‌ها با چالش‌های پرشماری همراه است. این چالش‌ها برای هر استارتاپ به‌شکل متفاوتی ظاهر می‌شوند. برخی از آن‌ها مشکل منابع انسانی دارند و برخی دیگر از نداشتن مکان رنج می‌برند. شتابدهنده‌‌ها توانایی پوشش تمام این ضعف‌ها را دارند و حتی نیازهایی مثل مشاورۀ کسب‌وکار را هم رفع می‌کنند و این، کار را برای کارآفرینان جوان و مستعد ساده‌‌تر خواهد کرد.
• پکیج کامل فعالیت‌ها: شاید برای کارآفرین جوان کار ساده‌ای نباشد که از همان ابتدا بهترین برنامه را برای کسب‌وکار خود پیش‌بینی کند. این‌که کارکنان به یادگیری چه مواردی نیاز دارند و تمرکز روی چه مسائلی در اولویت است، با تجربۀ کم مدیرهای جوان چندان سازگار نیست، اما زمانی که شتابدهنده‌ وارد عمل می‌شود، برای تمام بخش‌های استارتاپ، برنامه‌ای دقیق و حساب‌شده می‌ریزد؛ برنامه‌ای که در آن پکیج کاملی از فعالیت‌های مفید و هدفمند به اعضای تیم ارائه می‌شود و از سردرگمی آن‌ها جلوگیری می‌کند.
• برقراری ارتباط بین استارتاپ و سرمایه‌گذار: شتابدهنده‌‌ها در روزهای مشخصی، از سرمایه‌گذار‌ها دعوت می‌کنند تا ارائۀ طرح کسب‌وکار یا مدل کسب‌وکار استارتاپ‌ها را ببینند. گاهی هم ایده‌های درخشان را به قدرتمندترین سرمایه‌گذاران خود معرفی می‌کنند. قانع‌کردن سرمایه‌گذار برای ایده‌پرداز به‌هیچ‌وجه کار ساده‌ای نیست؛ اما شتابدهنده‌ این کار را ساده می‌کند.

تفاوت شتابدهنده‌ با مرکز رشد چیست؟

مرکز رشد بیش‌تر روی جنبه‌های آموزشی تمرکز دارد و وارد جنبۀ مالی نمی‌شود. دوره‌های منتورینگِ مراکز رشد معمولاً تا یک‌ونیم سال طول می‌کشد و هدفش بالابردن سطح دانش ایده‌پردازان و کارآفرینان است. این مرکزها بیش‌تر تحت نظر دانشگاه‌های معتبر اداره می‌شوند. مرکز رشد همان‌طور که در آغازِ کار سرمایه‌ای را وارد استارتاپ نمی‌کند، زمان پایان برنامه هم سهمی را نخواهد خواست. درواقع ارتباط مرکز رشد با استارتاپ، فقط ارتباط آموزشی است.

پارک علمی فناوری هم از جدای از این دسته‌ها نیست و در پیشرفت کسب‌وکار بسیار اهمیت دارد.

شتابدهنده‌‌های برتر جهان

در سال‌های اخیر و با توجه به اوج‌گرفتن استارتاپ‌ها، شتابدهنده‌‌های بسیاری در سطح ایران و جهان ایجاد شده‌اند تا از کارآفرینان و ایده‌پردازان جوان حمایت کنند. در این بخش، قصد داریم تعدادی از برترین شتابدهنده‌‌های ایران و جهان را به شما معرفی کنیم:

• Y-Combinator: یکی از اولین شتابدهنده‌‌های جهان است که توانسته روند خوب خود را برای سال‌های پی‌درپی حفظ کند. این شتابدهنده‌ تا این لحظه بیش از 2000 ایدۀ استارتاپی را اجرا کرده است. شرکت‌های معتبری مثل AirBnB و DropBox در میان این 2000 شرکت قرار دارند. ارزش شرکت‌های زیر نظرِ Y-Combinator در سال 2020 حدود ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار تخمین زده شده است.
• 500 Startups: به‌نوعی همسایۀ Y-Combinator در منطقۀ ماونتِین‌ویوی کالیفرنیای آمریکا به حساب می‌آید و در استارتاپ‌های بیش از 60 کشور سرمایه‌گذاری کرده است. در نتیجۀ کار این شرکت، از سال 2010 تا امروز، 1694 استارتاپ راه‌اندازی شده‌اند که در میان آن‌ها نام شرکت‌های بزرگی مثل Udemy به چشم می‌خورد.
• Techstars: این شتابدهنده‌ هم یکی از اولین شتابدهنده‌‌های دنیا به حساب می‌آید. TechStars در سال 2006 در بوستون آمریکا تأسیس شد و از آن زمان به‌بعد، خدمات جامعی را به استارتاپ‌های مختلف ارائه داد؛ خدماتی شامل سرمایه‌گذاری، همکاری، آموزش و… . از میان 1557 سرمایه‌گذاریِ انجام‌شدۀ این شرکت، 134 نتیجۀ موفقیت‌‌آمیز به چشم می‌خورد.
• Plug and Play: این شرکت در قلب تپندۀ استارتاپ‌های دنیا یعنی سیلیکون ولی قرار دارد. Plug and play روابطی راه‌بردی با 300 شریک تجاری و 200 سرمایه‌گذار دارد که به‌پشتوانۀ همین روابط توانسته است آمار 731 خروج موفق از برنامۀ شتابدهنده‌ را به ثبت برساند. Plug and play به‌طور تخصصی روی مراحل اولیۀ شکل‌گیری استارتاپ تمرکز می‌کند و سابقۀ سرمایه‌گذاری در google و PayPal را دارد.

بیشتر بخوانید

صندوق سرمایه گذاری