یکی از دغدغه‌های رایج کسب‌وکارها، به‌ویژه کسب‌وکارهای نوپا، حفاظت از اسرار تجاری خود است. اطلاعاتی که اگر سایر اشخاص از آنها مطلع شوند، سبب لطمه خوردن و آسیب دیدن کسب‌وکار می‌شود و زمینه‌های سودجویی اشخاص فرصت‌طلب را فراهم می‌کند. خصوصا در دنیای امروز که تجارت شکل تازه‌ای به خود گرفته و بخش مهمی از تعاملات تجاری در بستر اینترنت انجام می‌شود، حفاظت از اسرار تجاری اهمیت مضاعفی پیدا کرده است؛ تا آنجا که قانونگذاران در کشورهای مختلف، قواعدی را برای حفاظت از این دسته از اسرار وضع می‌کنند. نظام حقوقی ایران نیز از این رویه مستثنی نیست. از نظر قانونگذار ایرانی، تحصیل غیرقانونی اسرار تجاری و اقتصادی بنگاه‌ها و موسسات برای خود یا افشای آنها برای اشخاص ثالث در محیط الکترونیکی جرم محسوب می‌شود و مرتکب این رفتار، مجازات می‌شود. قانونگذار هدف از وضع این قاعده را حمایت از رقابت مشروع و عادلانه در بستر اینترنت می‌داند که اشخاص نتوانند با استفاده از روش‌های غیرقانونی و دستیابی به اسرار تجاری یک بنگاه اقتصادی، برای خود درآمدزایی کنند یا اینکه به کسب‌وکارهای دیگر لطمه‌ای وارد آورند.
محتوای این درسنامه
نقض محرمانگی اسرار تجاری
هرکسی که محرمانگی اسرار تجاری را نقض کند یا از این دسته از اسرار به‌منظور رقابت، کسب منفعت یا وارد کردن خسارت به بنگاه‌های تجاری، صنعتی، اقتصادی و خدماتی برای خود استفاده کند یا آنها را برای اشخاص ثالث افشا کند، به مجازات حبس از شش ماه تا دوسال‌ونیم و نیز جزای نقدی معادل پنجاه میلیون ریال محکوم می‌شود. قانونگذار هنگام بیان این امر، به‌صورت مشخص، افرادی را خطاب قرار می‌دهد که با آن کسب‌وکار یا بنگاه اقتصادی قرارداد استخدام منعقد کرده‌اند و در قرارداد آنها هم تعهد به عدم افشای اسرار تجاری شغلی آمده است؛ البته باید به این نکته اشاره کرد که محدوده حمایت قانونگذار به کسانی که در استخدام کسب‌وکار هستند یا اینکه در قرارداد آنها تعهد به رعایت محرمانگی و عدم افشا آمده است، منحصر نمی‌شود و شامل سایر اشخاصی هم می‌شود که به نوعی بخواهند دست به این رفتار غیرقانونی بزنند.
طبق تعریفی که قانونگذار ارائه داده است، مواردی مانند اطلاعات، فرمول‌ها، الگوها، نرم‌افزارها و برنامه‌ها، ابزارها و روش‌ها، تکنیک‌ها و فرایندها، تالیفات منتشرنشده، روش‌های انجام تجارت و دادوستد، فنون، نقشه‌ها و فراگردها، اطلاعات مالی، فهرست مشتریان، طرح‌های تجاری و امثال اینها همگی از مصادیق اسرار تجاری محسوب میشوند؛ مشروط بر اینکه دارای سه شرط کلی باشند:
1. این مصادیق به‌صورت مستقل ارزش اقتصادی داشته باشند؛
2. در دسترس عموم نباشند؛
3. برای حفاظت از آنها تلاش معقولانه‌ای صورت گرفته باشد.
بنابراین، اگر کسب‌وکاری از اطلاعات محرمانه خود مانند فرمول‌ها به‌درستی و به نحو معقولانه‌ای محافظت نکرده باشد و این فرمول‌ها توسط شخصی افشا شود، مصداق نقض تعهد به رعایت محرمانگی اسرار تجاری نیست. همچنین، درصورتی‌که، نقشه‌ای که یک بنگاه اقتصادی مدعی است جزو اسرار تجاری او محسوب می‌شود، فاقد ارزش اقتصادی مستقل باشد، از شمول حمایت‌های قانونگذار خارج می‌شود.
علاوه‌بر لزوم حفظ اسرار تجاری، دسته دیگری از اطلاعات هستند که در قالب اطلاعات حرفه‌ای شناخته میشوند. یعنی اینکه اگر کسی به‌علت موقعیت شغلی خود از اسرار مردم مطلع شود و آنها را افشا کند، به مجازات‌های قانونی محکوم می‌شود. ازجمله افرادی که ممکن است در معرض اتهام افشای اسرار حرفه‌ای قرار بگیرند، پزشکان هستند که به‌واسطه شغل خود از اطلاعات شخصی بیماران شان مطلع میشوند و اگر آن اطلاعات را افشا کنند، به سه ماه و یک روز تا یک سال حبس و جزای نقدی محکوم میشوند؛ رویکرد قانونگذار درباره مفهوم اسرار حرفه‌ای عام است و شروط جداگانه‌ای برای حمایت از آنها تعیین نکرده است.
به همین دلیل، یکی از توصیه‌های جدی به کسب‌وکارها این است که تلاش معقول و متعارفی را برای حفاظت از اسرار تجاری خود به کار گیرند و آنها را از دسترس عموم خارج سازند. صرف‌نظر از تدابیر و زیرساخت‌های فنی که لازم است برای نگاه‌داشتن اسرار تجاری به کار گرفته شوند، کسب‌وکارها می‌توانند از انواع قراردادهای تعهد به رعایت محرمانگی (Non-Disclosure Agreement or NDA) استفاده کنند تا اشخاصی که به این دسته از اطلاعات دسترسی دارند، از طریق یک تعهدنامه یا قرارداد، به شرکت یا شخصی که مالک اسرار تجاری است، تعهد دهند که هرگز این اسرار تجاری را افشا و منتشر نکنند و از آنها به نفع خودشان یا اشخاص ثالث استفاده و بهره‌برداری نکنند.
بنابراین، وجود چنین قراردادی می‌تواند به صاحبان کسب‌وکارها کمک کند که از این دسته از اسرار تجاری محافظت کنند؛ اما مسلّم است که در تنظیم این نوع قرارداد نیز لازم است نکاتی مورد توجه قرار گیرد. به‌عنوان مثال، بیان دقیق موضوع قرارداد، داشتن تعریفی روشن از اسرار تجاری، ذکر مصادیق اسرار تجاری و اطلاعات محرمانه، ذکر مدت اعتبار قرارداد، ضمانت اجرای نقض تعهد به رعایت محرمانگی و وجه التزام‌های قراردادی، تضمین‌های عدم افشا، نحوه خاتمه قرارداد و نیز مرجع صالح برای رسیدگی به اختلافات حاکم، ازجمله حداقل‌های هر قرارداد تعهد به رعایت محرمانگی محسوب می‌شود.
اطلاعات حرفه‌ای
علاوه‌بر لزوم حفظ اسرار تجاری، دسته دیگری از اطلاعات هستند که در قالب اطلاعات حرفه‌ای شناخته میشوند. یعنی اینکه اگر کسی به‌علت موقعیت شغلی خود از اسرار مردم مطلع شود و آنها را افشا کند، به مجازات‌های قانونی محکوم می‌شود. ازجمله افرادی که ممکن است در معرض اتهام افشای اسرار حرفه‌ای قرار بگیرند، پزشکان هستند که به‌واسطه شغل خود از اطلاعات شخصی بیماران شان مطلع میشوند و اگر آن اطلاعات را افشا کنند، به سه ماه و یک روز تا یک سال حبس و جزای نقدی محکوم میشوند؛ رویکرد قانونگذار درباره مفهوم اسرار حرفه‌ای عام است و شروط جداگانه‌ای برای حمایت از آنها تعیین نکرده است.
بنابراین، کسب‌وکارهایی که در حوزه ارائه خدماتی از قبیل خدمات درمانی و پزشکی فعالیت می‌کنند، لازم است تعهد حفظ اسرار حرفه‌ای مراجعان خود را رعایت کنند.
ورود و ثبت نام
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.