گاهی بنیان‌گذاران یک کسب‌وکار تصمیم می‌گیرند از یک قالبِ شخصیت حقوقی برای آغاز فعالیت تجاری خود استفاده کنند. شرایط نیز در این تصمیم‌گیری اثرگذار است. مثلاً اگر تنها دو بنیان‌گذار بخواهند شرکتی را تأسیس کنند، ناگزیرند از قالب شخصیت حقوقیِ «شرکت با مسئولیت محدود» استفاده کنند. ممکن است این نوع شخصیت حقوقی مطلوب استارتاپ‌ها نباشد و بخواهند در آینده از مزایای حقوقی و قانونیِ نوع دیگری از شرکت‌های تجاری استفاده کنند. یکی از علت‌های آن می‌تواند تمایل سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در شرکت‌های سهامی خاص باشد. گاهی نیز جامع‌بودن مقررات حاکم بر شرکت سهامی خاص نسبت به انواع شرکت‌ها، انگیزۀ تبدیل نوع شرکت است. در این مقاله درباره تبدیل انواع شرکت های تجاری به یکدیگر صحبت شده است.

شرایط تبدیل شرکت‌های تجاری به یک‌دیگر

تبدیل نوع شرکت‌های تجاری به یک‌دیگر در گذشته در رویّۀ ادارۀ ثبت شرکت‌ها ممکن نبود تا آن‌که شرایطش با تصویب دستورالعملی اجرایی[1] فراهم شد. اکنون هر کدام از شرکت‌های تجاری می‌توانند با رعایت شرایطی، به نوع دیگری تبدیل شوند.

در این دستورالعمل سه گروه از شرکت‌ها در نظر گرفته شده است:[2]

• دستۀ اول: سهامی خاص، سهامی عام، با مسئولیت محدود، تعاونی و تعاونی سهامی عام
• دستۀ دوم: تضامنی و نسبی
• دستۀ سوم: مختلط سهامی و غیرسهامی

بااین‌همه، همانند هر سازوکار قانونی دیگری، تبدیل نوع شرکت‌های تجاری نیز شرایطی دارد که در ادامه بیان می‌شود:

الف) تمامی سرمایۀ شرکت در حال تبدیل از جمله سرمایۀ تعهدشده به‌طور کامل تأدیه و ثبت شده باشد؛

ب) شرکت منع قضایی خاصی برای تبدیل نداشته باشد؛

پ) شرکت در حال تصفیه نباشد؛

ت) شرکت به‌علت بدهی یا غیرفعال‌بودن ممنوعیت مالیاتی نداشته باشد؛

ث) حداقل دو سال از تاریخ ثبت گذشته باشد و برحسب مورد دو ترازنامه و صورت مالی آن تصویب و به ثبت رسیده باشد؛

ج) تعداد شریک‌ها یا سهام‌دارها از حداقل قانونی برای وضعیت بعد از تبدیل کم‌تر نباشد.[3]

در مواردی نصاب‌های قانونی لازم برای تبدیل نوع شرکت از پیش تعیین شده ‌است. مثلاً تبدیل شرکت‌های تضامنی و نسبی از یک طرف (دستۀ دوم) به شرکت‌های سهامی و با مسئولیت محدود یا تعاونی یا تعاونی سهامی عام از طرف دیگر (دستۀ دوم) و بالعکس، باید لزوماً با رأی موافق تمام سهام‌دارها و شریک‌ها باشد. اما در هر صورت این تبدیل نباید وسیله‌ای برای ضایع‌شدن حق اشخاص ثالث باشد. بنابراین اگر شریک‌ها بخواهند برای فرار از مسئولیت تضامنی در شرکت تضامنی، نوع شرکت را به سهامی خاص تغییر دهند، این موضوع با حقوق اشخاص ثالث مغایر است.[4]

[1]. دستورالعمل اجرایی ثبت تبدیل شرکت‌های تجاری مصوب 23/03/1399 معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری.

[2]. مادۀ 1 دستورالعمل اجرایی.

3. مادۀ ۴ دستورالعمل اجرایی.

[4]. مادۀ 5 دستورالعمل اجرایی.

اما شرایط برای تبدیل هر کدام از شرکت‌های دستۀ اول به شرکت دیگری از دستۀ اول آسان‌تر است و همان نصاب‌های لازم برای مجامع عمومی کفایت می‌کند.[1]

نکتۀ مهم دیگر لزوم گرفتن مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار برای تبدیل انواع شرکت‌ها به شرکت سهامی عام و شرکت تعاونی سهامی عام است.[2]

اگر سهام‌دارها و شریک‌ها شرکت خود را به قالب دیگری تبدیل کرده باشند، تنها پس از گذشت سه سال از تاریخ تبدیل و نیز تصویب ترازنامه و حساب سود و زیان می‌توانند مجدداً شرکت خود را به یک نوع شرکت تجاری دیگری تبدیل نمایند. البته تبدیل شرکت سهامی خاص به شرکت سهامی عام از این قاعده مستثنا است.[3]

ممکن است این سؤال مطرح شود که مدیرانِ شرکتِ تبدیل‌شده آیا هم‌چنان در سِمت مدیریت خود باقی می‌مانند؟ مثلاً اگر یک شرکت سهامی خاص بخواهد به شرکتی با مسئولیت محدود تبدیل شود، آیا هیئت‌مدیرۀ شرکت سهامی خاص هم‌چنان مدیر هستند؟ پاسخ مثبت است و این مدیران در سِمت خود باقی می‌مانند و شرکت مکلف است با توجه به نوع شخصیت حقوقی جدید و رعایت مقررات، مدیران را انتخاب کند.[4]

مهم‌ترین دغدغۀ سهام‌داران در تبدیل شرکت

شاید یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های شریک‌ها و سهام‌دارهای شرکت‌ها برای تبدیل نوع شرکت، حقوق و تعهدات و اموال و دارایی‌های شرکت است. ممکن است سهام‌دارها نگران باشند که با تبدیل نوع شرکت، اموال و دارایی‌های فکری و اختراعات و ابداعات شرکت از بین برود. برای رفع این نگرانی، دستورالعمل مقرر کرده ‌است که پس از ثبت تبدیل، شخصیت حقوقی شرکت با همۀ حقوق، تکالیف، تعهدات و مالکیت‌های مادی و فکری شرکت قبل از تبدیل و شرکت تبدیل شده ادامه می‌یابد.[5] بدین ‌ترتیب دستورالعمل به این دغدغه نیز پاسخ داده‌ است.

با اجرای این دستورالعمل، صاحبان کسب‌وکارها می‌توانند با خیال آسوده‌تری نوع شرکت مناسب با استارتاپ خود را انتخاب کنند و از بسیاری از دشواری‌های ثبت شرکت جدید و انحلال شرکت قدیمی گذر خواهند کرد. باید دید در عمل ادارۀ ثبت شرکت‌ها برای اجرای این دستورالعمل چه رویّه‌هایی را در نظر می‌گیرد.

[1]. مادۀ 6 دستورالعمل اجرایی.

[2]. تبصره مادۀ 7 دستورالعمل اجرایی.

[3]. مادۀ 15 دستورالعمل اجرایی.

[4]. مادۀ 16 دستورالعمل اجرایی.

[5]. مادۀ 13 دستورالعمل اجرایی.