هر کسب و کاری قبل از ورود به بازار واقعی نیازمند نقشه راه است. داشتن طرح و نقشه قبل از انجام کارها همواره مهم است. مثلا اگر شما قبل از سفر بدانید مسیر چگونه است و چه جاهایی برای استراحت دارد، قادر خواهید بود زمان‌های حرکت و استراحت خود را زمان‌بندی کنید. اینگونه سفر شما با خیالی راحت‌تر و با کمترین اتلاف وقت انجام می‌شود. ورود به دنیای کسب‌وکار به‌مراتب بزرگتر و سخت‌تر از یک سفر خانوادگی خواهد بود. پس برای شروع چنین مسیری حتما به طرح و نقشه‌ای دقیق نیاز است. در ادامه همراه باشید تا درباره طرح مالی کسب و کار بیشتر به عنوان یک نقشه راه بیشتر به شما بگوییم.

طرح مالی کسب و کار چیست؟

زمانی که قرار است یک ایده به یک کسب و کار تبدیل شود، همواره بحث مالی به‌میان می‌آید. در این باره سخنی هست که می‌گوید «بی مایه فتیره!». یعنی هر قدر که ایده شما پتانسیل داشته باشد، بدون برخورداری از منابع مالی لازم قادر به رساندن آن به مرحله اجرا نخواهید بود. اینجاست که نقش سرمایه‌گذاران به شکلی جدی مطرح می‌شود. این سرمایه‌گذاران با قبول ریسک سرمایه‌گذاری، صاحب ایده را از منابع مالی لازم برخوردار می‌کنند. اما چگونه باید این افراد را راضی کرد تا روی این ایده ریسک کنند؟جواب این مسئله را می‌توان در ارائه طرح مالی کسب و کار جستجو کرد. از آن‌جایی که عموما برای سرمایه‌گذاران زمان بازگشت سرمایه و رسیدن به سود مناسب از همه‌چیز مهم‌تر است، ارائه طرح مالی مستحکم و منطقی برای کسب‌وکار (Financial Plan) ، تا حد زیادی اعتماد آنان را جلب خواهد کرد.

عناصر کلیدی یک طرح مالی کسب و کار

· بخش سرمایه‌گذاری

در این بخش مشخص می‌کنیم که برای عملی کردن این ایده به دریافت چه مقدار منابع مالی نیازمندیم. در بخش سرمایه‌گذاری باید تمام انتظاراتمان از سرمایه‌گذار را بیاوریم و همواره به هزینه‌های غیرقابل پیش‌بینی دقت داشته باشیم. برای این‌کار ابتدا تمام هزینه‌های لازم برای راه‌اندازی کسب‌وکار را در جدولی قرار داده و در نهایت به مجموع آن‌ها ۱۰ درصد اضافه می‌کنند. این جدول را با این مقدار نهایی تحت عنوان تخمین هزینه‌های لازم برای راه‌اندازی کسب‌وکار در طرح مالی می‌آورند.

·  بخش فروش

کسب‌وکار ما قرار است پس از راه‌اندازی به فروش محصول یا ارائه خدمت بپردازد. در بخش قبلی هزینه‌های ثابت کسب‌وکار را تخمین زدیم. در این بخش لازم است هزینه‌های متغیر (هزینه هر واحد کالا)، میزان تولید و سود مورد انتظار را بیان کنیم. این سود باید به‌صورت تابعی از هزینه‌های ثابت و متغیر محاسبه شود. در نهایت با توجه به سود مورد انتظار، یک سیستم قیمت‌گذاری برای محصولاتمان معرفی می‌کنیم. وجود رابطه منطقی و شفاف بین این مقادیر از اهمیت بالایی برخوردار است. سرمایه‌گذاران خصوصا شتاب‌دهنده‌ها و نهادهای رسمی از کارشناسان ویژه‌ی اقتصادی برای بررسی طرح شما استفاده خواهند کرد. برای همین ضعف‌های شما در تنظیم فرمول‌ها، نمودارها و ترازنامه‌ها به‌آسانی به‌چشم می‌آیند.

· ارزش‌های مالی و تجزیه تحلیل نسبت‌ها

در اینجا به شکلی دقیق و علمی بررسی می‌کنیم که دقیقا چه زمانی به سوددهی خواهیم رسید. این زمان را تحت عنوان نقطه سر‌به‌سری می‌شناسند. یعنی زمانی که میزان فروش ضربدر قیمت کالا برابر با مجموع هزینه‌های ثابت و متغیر (هزینه هر واحد) بشود. تعیین نقطه سر‌به‌سری از اهمیت ویژه‌ای برای سرمایه‌گذاران برخوردار است. تا جایی که بدون محاسبه کردن آن، طرح مالی شما اعتبار خود را از دست می‌دهد.

در ادامه نوبت به ترازنامه مالی می‌رسد. در ترازنامه دارایی‌ها، بدهی‌ها و سرمایه در پایان یک دوره (مثلا یک سال) پیش‌بینی شده و با توجه به آن‌ها تصمیم‌گیری می‌شود. ساختمان و پول هر دو جزو دارایی‌های یک کسب و کار به‌حساب می‌آیند. حقوق کارکنان و اجاره دفتر نیز جزو بدهی‌ها محسوب می‌شوند. از محاسبه این دو در پایان هر دوره، سرمایه‌ای که در دسترس سازمان است مشخص خواهد شد.

در پایان با توجه به تمام اطلاعات جمع‌آوری شده تا اینجا، اظهارنامه درآمد و پیش‌بینی جریان نقدی صورت می‌گیرد. اینجا قدم آخر و نقطه پایان نوشتن یک طرح مالی کسب و کار است. در این مرحله بیان می‌کنیم که این ایده در نهایت به چه مقدار سودی می‌رسد و این سود قرار است چگونه تقسیم شود.

چگونه یک طرح مالی کسب و کار بنویسیم؟

طرح مالی کسب و کار یا بخش مالی طرح کسب و کار قرار است سرمایه‌گذاران را قانع کند که این ایده ارزش سرمایه‌گذاری دارد. بعضی از سرمایه‌گذاران اساسا توجهی به دیگر ابعاد ایده شما ندارند و صرفا می‌خواهند از بازگشت سرمایه در زمان مناسب و رسیدن به سود مطمئن شوند. در یک نمونه طرح مالی کسب و کار موفق، به تمام عناصر کلیدی گفته شده در بخش قبلی اشاره می‌شود و سودآور بودن ایده از طریق محاسبات شفاف یا نمودارها به نمایش درمی‌آید. استفاده از شکل اگرچه الزامی نیست ولی توسط کارشناسان توصیه می‌شود. چون که از این طریق توضیحات خود را حتی برای کسانی که با مباحث اقتصادی آشنایی ندارند قابل فهم خواهید کرد. مراحل نوشتن طرح مالی کسب و کار عبارت است از:

گام اول: پیش‌بینی تمام هزینه ها

این گام از اهمیت و حساسیت بالایی برخوردار است. لازم است تمام هزینه‌های مربوط به راه‌اندازی ایده خود در قالب کسب‌وکار را پیش‌بینی کرده و اعلام کنید. مهم‌ترین مواردی که باید در نظر بگیرید عبارتند از:

• • • هزینه‌های ثبت کسب و کار
    • هزینه گرفتن مجوز
    • هزینه خرید یا اجاره دفتر کار
    • خرید ابزار لازم برای کار (میز، کامپیوتر، دستگاه یا…)
    • هزینه‌های نگهداری دفتر یا کارگاه

این‌ها هزینه‌های کلی راه‌اندازی یک کسب‌وکار هستند. تقریبا تمام کسب‌وکارهای نوپا به دفتر، مجوز، کارگاه و ابزار نیاز دارند. به این هزینه‌ها «هزینه ثابت» گفته می‌شود. یعنی چه یک واحد و چه یک میلیون واحد تولید داشته باشیم این هزینه تغییری نخواهند کرد. اما داستان به همینجا ختم نمی‌شود. بخش دیگر مربوط به هزینه‌های عملیاتی است. این هزینه‌ها هر ماه باید پرداخت شوند.

• • • حقوق کارکنان
    • هزینه‌های ارتباطی
    • ابزار تولید
    • مواد اولیه
    • انبارداری
    • توزیع
    • تبلیغات
    • وام
    • نگهداری

با ضرب مجموع هزینه عملیاتی در 6، تخمینی از هزینه‌های نیم‌سال اول کسب‌وکار را به‌دست‌می‌آوریم. در ادامه این تخمین را با تخمین هزینه‌های ثابت جمع کرده و به تخمین سرمایه لازم برای راه‌اندازی استارتاپ می‌رسیم. توجه داشته باشید که تمام این موارد باید در طرح کسب‌وکار آورده شود. یعنی ابتدا هزینه‌های گفته شده را در جدولی با توجه به قیمت روز قرار دهید؛ سپس مجموع را در زیر قیمت‌ها بنویسید. توصیه می‌شود در نهایت به این مجموع 10 درصد برای احتیاط (هزینه‌های غیرقابل پیش‌بینی) اضافه کنید.

گام دوم: تعیین بیانیه درآمد

در این قدم با توجه به تخمین از درآمد و هزینه در یک بازه زمانی مشخص، درآمد را تخمین می‌زنیم. درآمد در زبان قدیمی‌ها برتری دخل نسبت به خرج است که در اینجا با توجه به درآمد و هزینه مشخص خواهد شد. بیانیه درآمد را می‌توان برای دوره ماهانه، فصلی، 6 ماهه و سالیانه نوشت اما کارشناسان توصیه می‌کنند برای سال اول به‌صورت ماهانه نوشته شود.

گام سوم: تعیین جریان پول

اینکه پول چگونه وارد کسب و کار شده و چگونه از آن خارج می‌شود بخش مهمی از طرح مالی است. در این بخش سرمایه‌گذار می‌فهمد که این ایده مناسب سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت است یا بلند‌مدت. همچنین این بخش مشخص می‌کند که این ایده چه مقدار سرمایه برای اجرایی شدن نیاز دارد. شاید در ذهن شما این گام با گام قبلی (بیانیه درآمد) یکسان به‌نظر برسد. اما این دو با هم متفاوتند. بیانیه درآمد با توجه به سوابق  موجود از کسب‌وکارهای مشابه در گذشته تعیین می‌شود و تعیین جریان پول پیش‌بینی از آینده همین کسب‌وکار است. این گام سه بخش مهم برای پر کردن دارد:

• • • درآمد پولی: پیش‌بینی میزان فروش در پایان هر ماه در این بخش ثبت می‌شود.
    • مخارج پولی: پیش‌بینی هزینه‌هایی که در پایان هر ماه باید توسط کسب‌وکار پرداخت شوند.
    • تعادل بین درآمد و مخارج: در این بخش درآمد هر ماه به ماه بعد منتقل شده و از مخارج کم می‌شود. در واقع اولین منبع اتکای استارتاپ برای جبران هزینه‌هایش، میزان فروش در نظر گرفته شده و هر مقداری که غیرقابل جبران باشد از سرمایه‌گذار درخواست خواهد شد.

گام چهارم: ترازنامه

اگر در گوگل سرچ کنید Apple Net Worth با رقم دو تریلیون دلار روبرو خواهید شد. این رقم همان ارزش خالص برند اپل است و از طریق کم کردن بدهی‌ها از دارایی‌های برند به دست می‌آید. در بخش ترازنامه لازم است ارزش خالص کسب‌وکار را در زمان‌های مشخص، تخمین بزنیم. برای این کار لازم است ابتدا دارایی‌ها (Assets) و سپس بدهی‌ها (Liabilities) را به‌دست آورده و در نهایت بدهی‌ها را از دارایی‌ها تفریق کنیم. معمولا ترازنامه برای پایان یک‌سال تنظیم می‌شود.

یک نمونه آماده طرح مالی کسب و کار

6-1-2-  وسايل اداري

6-1-3- هزینه‌های قبل از بهره‌برداری

6-1-4- هزينه‌هاي ثابت پيش‌بيني نشده

6-1-5- جدول هزینه‌های سرمایه گذاری طرح

6-2- هزینه‌های جاری (سرمایه در گردش)

6-2-1-  ملزومات اداری

6-2-2 –  سوخت و انرژی

6-2-3- هزینه استهلاک

6-2-4- هزینه نگهداری و تعمیرات

6-2-5-  هزینه حقوق و دستمزد

6-2-6-   بازاریابی و فروش

6-2-7-   جدول هزینه‌های جاری طرح

6-3- جدول پیش‌بینی هزینه‌های متغیر طی 5 سال آینده

• درآمدها

6-4-1- تعداد محصولات / خدمات قابل ارائه

6-4-2- درآمد هر محصول / خدمات

6-4-3- درآمد کل پیش‌بینی شده

• اطلاعات 5 ساله ترازنامه